Ғылыми мақалада автор қазақ классигі М.Әуезовтің «Еңлік – Кебек»трагедиясы бойынша қойылған спектакльдерге талдау жасаған. Біршығарманың әр театрда қойылған түрлі нұсқасын, ондағы режиссерлікшешімдерді нақты ғылыми дәлелдер арқылы зерттеген. Театртанушы Абайатындағы Шығыс Қазақстан облыстық қазақ музыкалық драма театрындақазақтың күрделі, астарлы сөзінің мәні мен мазмұнының ашылғанына (реж.Б.Имаханов), билер сахнасының тәуелсіздікке апаратын жол ретіндесуреттелгеніне (реж. Б.Омаров), М.Әуезов атындағы академиялық драматеатрында қазақ әдебиетіндегі осы күнге дейін жағымсыз деп танылғанкейіпкерлерге жағымдылық сипат берілгеніне, ұлы махаббаттың қасиетіарқылы адамзат рухын көтеру идеясын насихаттау режиссердің бастымақсаты болғанына (реж. Ж.Хаджиев), сол сияқты режиссердің қазіргі қоғамдаасқынып тұрған «рушылдық», «жершілдік» дертіне қарсылығына жәнеКеңгірбайды тек руының абыройы үшін ғана емес, ел тыныштығын, ел бірлігінойлайтын биік болмысты тұлға ретінде көрсеткеніне (реж. Х.Әмір-Темір)кәсіби баға береді. Режиссерлік оқылымдармен бірге мақалада рольорындаушылардың ізденістеріне, сахна суретшілерінің шығарманың мазмұнына,идеясына және режиссерлік интерпретацияларға сәйкес костюм эскиздері мендекорациялық безендіруіне де тоқталған. Зерттеушінің мақсаты – «Еңлік –Кебек» трагедиясының тәуелсіздік жылдарындағы жаңа бағытта сахналауын,режиссерлік шешімдердің бүгінгі күннің қоғамдық-адамзаттық мәселелеріненегізделуін сараптау болған.
Тірек сөздер: театр, поэма, спектакль, әдебиет, режиссура, қоғамдық-гуманитарлық мәселелер.
В статье автор анализирует спектакли, поставленные по мотивам трагедии казахского классика М.Ауэзова «Енлик – Кебек». Исследованы различные варианты постановок и режиссерские решения трагедии «Енлик –Кебек» в разных театрах. Так, автор дает профессиональную оценку постановкам Казахского музыкального драматического театра имени Абая Восточно-Казахстанской области, обращая внимание на сценическое раскрытие глубокого смысла и содержания казахских выражений (в постановке режиссера Б.Имаханова), на понимании сцены биев как художественного решения идеи независимости (в постановке режиссера Б.Омарова); на изменившийся ракурс описания героев в постановке академического театра драмы имени М.Ауэзова(режиссер Ж.Хаджиев), где положительно изображены герои, прежде наделявшиеся в казахской литературе отрицательными чертами, в силу выражения основной задумки режиссера - агитации идеи поднятия человеческого духа, идеи любви. Автор обращает внимание на мотивы борьбы с отрицательными явлениями в современном обществе (клановостью,местничеством), на то, что в постановке режиссера Х.Әмір-Темір Кенгирбай заботится не только о чести своего племени, но и о спокойствии и единстве всего народа. Наряду с режиссерскими прочтениями в статье отмечены актерское исполнение ролей, эскизы костюмов, декорационное оформление, их соответствие содержанию, идеям и режиссерским интерпретациям. Целью автора является исследование новых направлений постановок трагедии «Енлик– Кебек» в годы независимости, основанность режиссерских решений, их созвучность современным общественно-гуманистическим проблемам.
Ключевые слова: театр, поэма, спектакль, литература, режиссура,общественно-гуманитарные проблемы.
In article the author analyzes the performances delivered based on the tragedyof the Kazakh classic M. Auezov «Enlik – Kebek». Various options of statements of onework in different theaters and director's decisions in them are also researched bymeans of scientific facts. The specialist in drama study gives professional evaluation tohow in the Kazakh musical drama theater named after Abay of the East Kazakhstanregion the deep meaning and content of the Kazakh expressions revealed (dir. B.Imakhanov) as the scene judges are described as a way to independence (dir. B.Omarov) as at the academic drama theater of M.Auezov heroes who in the Kazakhliterature were considered negative that advocacy of the idea of a raising of humanspirit by means of great quality of love was a main objective of the director arepositively described (dir. Zh. Hadzhiyev), and also how the director against suchnegative phenomena in a modern society as «clannishness», «regionalism» thatKengirbay cares not only for honor of the tribe, but also about tranquility and unity ofall people (dir. H. Amir-Temir). Along with director's readings in article searches ofcontractors of roles, sketches of suits and registration by scenery of scenic artistsaccording to content, the idea and director's interpretations are noted. The purpose ofthe researcher is the performance research in the new direction in days ofindependence of the tragedy «Enlik – Kebek», basis of director's decisions on modernpublic and humanistic problems.
Key words: theater, poem, perfomance, literature, directing, social andhumanitarian issues.
