DOI 10.56032/2523-4684.2025.2.14.81

Зерттеудің мақсаты. Мақалада кескіндеме мысалында өнердің түрлендірілген түрлері қарастырылады. Теориялық база. Теориялық негіз ретінде иерархиялық жүйелердегі жүйелік инверсиялар туралы ілім қолданылады. Жаңалық. Бұл зерттеу алғаш рет өнер функцияларының иерархиялық жүйесін қарастырады. Түрлендірілген өнер түрлері берілген иерархиядағы жүйелік инверсиялардың нәтижесі ретінде ұсынылады. Негізгі тұжырымдар. Жүйелік инверсия иерархияда бағынышты элементтердің орналасу ретін анықтайтын ұйымдастырушылық принциптер арасындағы қайшылық кезінде пайда болатындығы көрсетілген.
Жүйенің түрлендірілген формасы кейбір төменгі элемент жүйеде басым мәнге ие болған кезде пайда болады және соңында жүйенің қалған элементтерін вытыстыра отырып, ондағы ең жоғары позицияға ауысады. Өнер функциялары жүйесі қарастырылып, осы жүйеде инверсия көздері көрсетілген. Нәтижелерді ықтимал практикалық қолдану. Түрлендірілген өнер түрі өнер  туындысының кейбір бастапқы бағынышты функциясы алдыңғы қатарға шыққан кезде пайда болады, ал басқа функциялардың әрекеті іс жүзінде жойылады. Мәселен, мысалы, өнер туындысының жеке функциясы басым позицияны иеленуі мүмкін, ал басқа маңызды функциялар (мысалы, эстетикалық функция) көрінуді тоқтатады.
Түйінді сөздер: бейнелеу өнері, өнердің түрлендірілген түрлері, өнер функциялары, иерархия,
ұйымдастырушылық принцип, жүйелік инверсия.

Цель исследования. В статье рассматриваются превращенные формы искусства на примере живописи. Теоретическая база. В качестве теоретической основы используется учение о системных инверсиях в иерархических системах. Новизна. В данном исследовании впервые рассматривается иерархическая система функций искусства. Превращенные формы искусства представляются в виде результата системных инверсий в данной иерархии. Основные выводы. Показано, что системная инверсия возникает при противоречии между организационными принципами, которые определяют порядок размещения соподчиненных элементов в иерархии. Превращенная форма системы возникает в том случае, когда некоторый низший
элемент приобретает в системе главенствующее значение и окончательно перемещается на высшую позицию в ней, вытесняя при этом остальные элементы системы. Рассматривается система функций искусства, показаны источники
инверсий в этой системе. Возможное практическое применение результатов. Превращенная форма искусства возникает тогда, когда на первый план выходит некоторая изначально подчиненная функция произведения искусства, действие же других функций практически упраздняется. Так, например, доминирующую позицию может занять индивидуализирующая функция произведения искусства, а другие важнейшие функции (например, эстетическая функция) перестают проявляться.
Ключевые слова: изобразительное искусство, превращенные формы искусства, функции искусства, иерархия, организационный принцип, системная инверсия.

The purpose of the study. The article examines transformed art forms using the example of painting. The theoretical basis. The doctrine of systemic inversions in hierarchical systems is used as a theoretical basis. The novelty. In this study, the hierarchical system of art functions is considered for the first time. Transformed art forms are presented as the result of systemic inversions in this hierarchy. The main conclusions. It is shown that a systemic inversion occurs when there is a contradiction between organizational principles that determine the order of placement of subordinate elements in the hierarchy. The transformed form of the system arises when some lower element acquires a dominant value in the system and finally moves to the highest position in it, displacing the remaining elements of the system. The system of functions of art is considered, the sources of inversions in this system are shown. Possible practical application of the
results. A transformed art form arises when some initially subordinate function of a work of art comes to the fore, while the action of other functions is practically abolished. For example, the individualizing function of a work of art may take a dominant position, while other important functions (for example, the aesthetic function) cease to manifest themselves.
Key words: fine art, transformed art forms, art functions, hierarchy, organizational principle,
systemic inversion.