DOI:10.56032/2523-4684.2023.3.7.50

В данной статье проанализированы взгляды мыслителя арабо-мусульманской эпохи Аль-Фараби на быт, а также его
жизнь и суждения о бытии. В частности, показано значение его наследия для современного научного познания: представления о хаосе, вакууме, сосуществовании науки и религии, поддержании межпредметных связей в направлении исследования, применение интегративной методологии, проявление своеобразной модели креативного мышления и т.д. Познавательное значение идей Аль-Фараби не исчезло и на современном этапе развития науки. В частности, его представления о хаосе можно сравнить с новшествами современных естественных наук, а использованные им методы научного познания являются примером использования современного инструментария ученых. Аль-Фараби известен во всем мире как философ, ученый-энциклопедист, врач, физик, психолог, математик, астроном, музыкант, поэт, литературовед и т.д. В метафизическом направлении интерес для Аль-Фараби составляли онтологические, базовые концептуальные и конкретные, фундаментальные философские проблемы –
формирование представлений о «бытии» и «небытии»; движение и его виды; метафизические проблемы «становления» и «творения» в основательном изучении соотношения формы и материи; размышления о месте и пространстве, характере Творца в акте сотворения мира и т.д. Таким образом, в своих рассуждениях о бытии Аль-Фараби рассматривает несколько понятий в философии, используя их и как категориальный аппарат. Основные рассуждения философа о бытии состоят не только из сухой философии о мире, она, рассматривая мир в целом, обращается к физическим, астрономическим проблемам, таким как вакуум,
хаос, и подобные рассуждения имеют большое значение и для современности. Таким образом, возрождение имени АльФараби и его наследия сегодня стало одной из главных позиций тюркского народа, в том числе казахского, в контексте духовной модернизации.
Ключевые слова: онтология, метафизика, арабская философия, существование, нематериальность.

Бұл мақалада араб-мұсылман дәуіріндегі ойшыл ӘлФарабидің өмір туралы көзқарастары, сонымен бірге, оның өмірі мен болмыс туралы пікірлері талданады. Атап айтатын болсақ, оның мұрасының қазіргі ғылыми білім үшін маңызы: хаос, вакуум, ғылым мен діннің қатар өмір сүруі, зерттеу бағытында пәнаралық байланыстарды сақтау, интегративті әдіснаманы қолдану, шығармашылық ойлаудың өзіндік моделінің көрінісі және т.б. көрсетілген. Әл-Фараби идеяларының танымдық мәні ғылым дамуының қазіргі кезеңінде де өз маңыздылығын жойған жоқ. Оның хаос туралы идеяларын қазіргі жаратылыстану ғылымдарының жаңалықтарымен салыстыруға болатынын, ал ол қолданған ғылыми таным әдістері ғалымдардың заманауи құралдарын
қолданудың мысалы болып табылатындығын атағымыз келеді. Бүкіл әлемге Әл-Фараби философ, энциклопед-ғалым, дәрігер,
физик, психолог, математик, астроном, музыкант, ақын, әдебиеттанушы және т. б. ретінде танымал. Әл-Фарабиге метафизикалық бағытта онтологиялық, негізгі тұжырымдамалық және нақты, іргелі философиялық мәселелер – «болу» және «болмау» туралы идеяларды қалыптастыру; қозғалыс және оның түрлері; форма мен материяның арақатынасын мұқият зерттеудегі «қалыптасу» мен «жаратылыстың» метафизикалық мәселелері; орын мен кеңістік туралы ойлар, Жаратушының әлемді құру актісіндегі табиғаты және т.б. қызығушылық тудырды. Осылайша, әл-Фарабидің болмыс туралы ойларында философиядағы бірнеше
ұғымдарды қолдана отырып және категориялық аппарат ретінде қарастырады. Философтың болмыс туралы негізгі
пайымдаулары тек әлем туралы құрғақ философиядан тұрмайды, ол әлемді тұтастай қарастыра отырып, вакуум, хаос сияқты физикалық, астрономиялық мәселелерге жүгінеді және мұндай пайымдаулар қазіргі заман үшін де үлкен мәнге ие. Осылайша, Әл-Фараби есімі мен оның мұрасын жаңғырту бүгінде түркі халқының, оның ішінде қазақ халқының рухани жаңғыру мән контекстінде басты ұстанымдарының біріне айналды.
Түйінді сөздер: онтология, метафизика, араб философиясы, болмыс, материалдық емес.

This study analyses the views of the thinker of the Arab-Muslim era Al-Farabi regarding everyday life, as well as his life and contemplations on the existence. In particular, the study presents the significance of his legacy for modern scientific knowledge: the
idea of chaos, vacuum, the coexistence of science and religion, the maintenance of interdisciplinary connections towards research, the
use of integrative methodology, the manifestation of a certain model of creative thinking, etc. The cognitive significance of AlFarabi's ideas has not disappeared even at the current stage of the development of science. In particular, his ideas about chaos can be compared with the innovations of modern natural sciences, and the methods of scientific cognition used by him serve as an example of the use of modern scientific tools. Al-Farabi is known all over the world as a philosopher, encyclopaedic scientist, doctor, physicist, psychologist, mathematician, astronomer, musician, poet, literary critic, etc. In the metaphysical area, Al-Farabi was interested in ontological, basic conceptual and specific, fundamental philosophical problems – the development of ideas about “existence” and “non-existence”; movement and its types; metaphysical problems of "becoming" and "creation" in a thorough study of the correlation between form and matter; reflections on the place and space, the nature of the Creator in the act of creating the world, etc. Thus, in his reasoning about existence, Al-Farabi considers several concepts in philosophy, using them as terminological devices. The main reasoning of the philosopher regarding existence comprises not only a dry philosophy about the world, but also, considering the world as a whole, addresses physical, astronomical problems such as vacuum, and chaos; similar reasoning is of great importance for the present. Thus, in the context of spiritual modernisation, the revival of the name of Al-Farabi and his legacy has currently become one of the main positions of the Turkic people, including the Kazakhs.
Key words: ontology, metaphysics, Arabic philosophy, existence, immateriality.