В советский период искусство балета, зародившееся в Казахстане в 1930-х годах, интенсивно развивалось. Пик развития этого музыкально-театральногожанра приходится на 1960-1980-е годы, на которые приходятся постановкибалетов А. Серкебаева, Т. Мынбаева, Г. Жубановой и других. В 1990-х годахбалет вместе с другими масштабными музыкальными и музыкально-театральными жанрами (оперой, симфонией) находился в ситуации кризиса. В2000-х ощущается оживление жанра: ставятся балеты К. Шильдебаева, С.Еркимбекова, А. Серкебаева, А. Бестыбаева и других авторов, балеты пишуттакие известные композиторы, как А. Раимкулова, Б. Дальденбай, В.Стригоцкий-Пак, Е. Хусаинов, Т. Нильдикешев, Н. Нуридин. В статьерассматривается взаимосвязь последних советских и постсоветскихдесятилетий в истории балетного искусства. Анализ жанров новых балетоввыявил преобладание сказочных балетов, интерес композиторов ипостановщиков к экспериментальным музыкально-театральным жанрам (рок-опера-балет, опера-балет, хореографическая композиция). Среди национальныхстилевых приёмов преобладает разнообразное применение кюя (как методсоздания образа, как программно-иллюстративный эпизод, как способ развитияматериала), а также обработки традиционных песен и кюев (А. Бестыбаев),обобщённая передача этнического начала средствами современной композиции(К. Шильдебаев, Е. Хусаинов).
Ключевые слова: казахстанский балет, национальный балет, музыкапостсоветского периода, кюй в балете.
Кеңес дәуірінде 1930 жылдары Қазақстанда пайда болған балет өнеріқарқынды дамыған болатын. 1960-1980 жж. бұл музыкалды-тетралды жанрөзінің даму шегіне жетеді, бұл А. Серкебаев, Т. Мыңбаев, Ғ. Жұбановалардыңбалет қойылымдарын жасауымен тұспа-тұс келеді. 1990 жылдары балет басқада көлемді музыкалды және музыкалды-театралды жанрлар сияқты (опера,симфония) дағдарыс жағдайында болды. 2000 жылы жанр жаңдана түседі: К.Шілдебаев, С. Еркімбеков, А. Серкебаев, А. Бестібаев және басқа даавторлардың балеттері қойылады, балетті А. Раимқұлова, Б. Дәлденбай, В.Стригоцкий-Пак, Е. Хусаинов, Т. Нілдікешев, Н. Нұридин сынды белгілікомпозиторлар жаза бастайды. Мақалада балет өнері тарихындағы соңғыкеңестік және посткеңестік онжылдықтың өзара байланысы қарастырылады.Жаңа балет жанрларын талдау арқылы ертегі балеттерінің басымдығы, композиторлар мен қоюшылардың эксперименталды музыкалды-театралдыжанрларға (рок-опера-балет, опера-балет, хореографиялық композиция) дегенқызығушылығы анықталды. Ұлттық стильдік тәсілдердің арасында күйдіңтүрлі қолданысы (образды жасау әдісі, бағдарламалық-бейнелеуші эпизодретінде, материалды дамыту жолы ретінде), дәстүрлі күйлер мен әндерді өңдеу(А.Бестібаев), этникалық бастаманы заманауи композиция құралдары арқылыжалпылай беру (К. Шілдебаев, Е. Хусаинов) басым түседі.
Тірек сөздер: қазақстандық балет, ұлттық балет, посткеңестік дәуірмузыкасы, балеттегі күй.
The art of ballet originated in Kazakhstan in 1930s and in the Soviet period itintensively developed. The peak of this musical-theatrical genre’s development falls onthe 1960-1980s, when the productions of ballets by A. Serkebaev, T. Mynbayev, G.Zhubanova and others were realized. In the 1990s the ballet together with other largescalemusical and musical-theatrical genres (opera, symphony) was in a crisissituation. In the 2000s, the genre revived: the ballets of K. Shildebaev, S. Erkimbekov,A. Serkebaev, A. Bestybaev and other authors were staged, such well-known composersas A. Raimkulova, B. Daldenbay, V. Strigotsky-Pak, E. Khusainov and youngcomposers T. Nildikeshhev, N. Nuridin presented their ballet scores. The articleexamines the relationship between the last Soviet and post-Soviet decades in the historyof ballet art. Analysis of the genres of new ballets revealed the prevalence of fairyballets, the interest of composers and directors in experimental musical and theatricalgenres (rock opera-ballet, opera-ballet, choreographic composition). Among thenational style receptions, a diverse use of kuy (as a method of creating an image, as aprogram-illustrative episode and as a way of developing a material) prevails, as wellas the transcriptions of traditional songs and kuys (A. Bestybaev), a generalizedpresentation of the ethnic origin through modern composition (K. Shildebaev, E.Khusainov).
Key words: ballet of Kazakhstan, national ballet, music of the post-Soviet period,kuy in ballet.
