DOI 10.56032/2523-4684.2025.1.13.34

«Сказки» как уникальный жанр фортепианной музыки, получивший яркое претворение в творчестве пианиста и композитора первой половины ХХ века Николая Метнера, заслуживают особого внимания. В данном исследовании предлагаем рассмотреть символическое содержание фортепианных «Сказок» композитора, созданных в эпоху расцвета идей символизма «серебряного века» и обнаруживающих некоторые параллели с творчеством Александра Скрябина. В поле зрения нашей статьи находится «Сказка» ор. 8 № 1 как источник мотивов-символов в последующих сказках композитора. 
Анализируются художественные образы и философские аспекты «Сказок», особенности фактуры и гармонии, исполнительской манеры, а также некоторые вопросы их влияния на исполнительскую практику. Особое внимание уделяется методу формообразования, использованию гармонических решений и выразительности средств. В работе подчеркивается значимость «Сказок» как музыкального и культурного явления, которое объединяет традиции русской музыки и индивидуальное мировоззрение Метнера. 
Подобный анализ в комплексном рассмотрении композиционных, интонационных, фактурных и гармонических особенностей «Сказок» и выявление тем-символов производится впервые. На основе анализа выявляются характерные интонационные комплексы/ходы, повторяющие в разных опусах мотивы и другие особенности, позволяющие говорить о наличии определенных тем-символов. Это исследование не только дает новые идеи о композиционном языке Метнера, но и открывает перспективы для будущих музыковедческих исследований, особенно в области символистского анализа и изучения тематических мотивов в произведениях других композиторов Серебряного века.
Ключевые слова: Николай Метнер, символизм, «Сказки», фортепианная музыка, музыкальный анализ, тема-символ.

«Ертегілер» фортепиано музыкасының бірегей жанры ретінде ХХ ғасырдың бірінші жартысындағы пианист және композитор Николай Метнердің шығармашылығында жарқын көрініс тапқан. Аталған зерттеуде «күміс дәуірінің» символизм идеясының гүлдену дәуірінде жасалған және Александр Скрябиннің шығармашылығымен кейбір параллельдерді анықтайтын композитордың фортепиано «Ертегілерінің» символикалық мазмұнын қарастыруды ұсынамыз. Мақаламыздың назарында «Ертегілер» бар. Біздің мақаланың тақырыбы – «Ертегі» оп. 8 №1 композитордың кейінгі ертегілеріндегі мотив-рәміздердің қайнар көзі ретінде.
Ертегілердің көркемдік бейнелері мен философиялық аспектілері, фактура мен үйлесімділіктің, орындаушылық әдептің ерекшеліктері, сондай-ақ олардың орындаушылық практикаға әсерінің кейбір мәселелері талданады. Пішін жасау әдісіне, үйлесімді шешімдерді пайдалануға және құралдардың мәнерлілігіне ерекше назар аударылады. Жұмыста орыс музыкасы дәстүрі мен Метнердің жеке дүниетанымын біріктіретін музыкалық және мәдени құбылыс ретінде «Ертегілердің» маңыздылығы атап өтіледі.
«Ертегілердің» композициялық, интонациялық, фактуралық және гармоникалық ерекшеліктерін кешенді қарауда осындай талдау және нышандарды анықтау алғаш рет жүргізіледі. Талдау негізінде әртүрлі опустарда белгілі бір нышандардың болуы туралы айтуға мүмкіндік беретін уәждер мен басқа да ерекшеліктерді қайталайтын тән интонациялық кешендер/жүрістер анықталады. Бұл зерттеу тек Метнердің композициялық тілін жаңа тұрғыдан ашып қана қоймай, сонымен қатар, болашақ музыка зерттеушілеріне, әсіресе символистік талдау және Серебряный ғасырдың басқа композиторларының шығармаларындағы тақырыптық мотивтерді зерттеу саласында жаңа мүмкіндіктер ұсынады.
Түйінді сөздер: Николай Метнер, символизм, «Ертегілер», фортепиано музыкасы, музыкалық талдау, тақырып-символ.

«Fairy Tales» as a unique genre of piano music, which received a vivid implementation in the work of the pianist and composer of the first half of the twentieth century Nikolai Medtner, deserve special attention. In this study, we propose to consider the symbolic content of the composer's piano «Fairy Tales», created in the heyday of the ideas of symbolism of the «Silver Age» and revealing some parallels with the work of Alexander Scriabin. The focus of our article is «Fairy Tale» op. 8 No. 1 as a source of motifs-symbols in the composer’s subsequent tales.
The artistic images and philosophical aspects of Fairy Tales, features of texture and harmony, performing manner, as well as some issues of their influence on performing practice are analyzed. Particular attention is paid to the method of shaping, the use of harmonic solutions and expressiveness of means. The work emphasizes the importance of «Fairy Tales» as a musical and cultural phenomenon that combines the traditions of Russian music and Medtner's individual worldview.
Such an analysis in a comprehensive consideration of the compositional, intonation, textural and harmonic features of «Fairy Tales» and the identification of theme symbols is carried out for the first time. On the basis of the analysis, characteristic intonation complexes/moves are identified that repeat motifs and other features in different opuses that allow us to talk about the presence of certain theme symbols. This study not only provides new insights into Medtner’s compositional language, but also opens up promising avenues for future musicological research, particularly in the area of symbolic analysis and the study of thematic motifs in the works of other composers of the Silver Age.
Key words: Nikolay Medtner, symbolism, «Fairy Tales», piano music, musical analysis, theme-symbol.