DOI 10.56032/2523-4684.2025.2.14.66

Мақалада сөз өнерінің баяндау мүмкіндіктерін реквием музыкалық жанрының табиғатымен тоғыстыру арқылы кеңейту жолдары қарастырылады. Зайра Арсенишвилидің «Реквием» романы негізінде автор пәнаралық зерттеу әдіснамасын ұсынады. Михаил Бахтиннің хронотоп тұжырымдамасына сүйене отырып, автор романның пішіні мен құрылымын талдауда қолданылатын негізгі құрал ретінде «музыкалық хронотоп» ұғымын енгізеді. 
Зерттеуде реквием жанрына тән дүниетаным мәтіннің барлық деңгейін — тақырыбынан бастап сюжетіне дейін — айқындайтыны дәлелденеді; композицияның фрагментарлығы мен тақырыптық полифония осы тұрғыда негізделеді. Реквиемге тән көп дауыстылық романдық баяндаудың маңызды стратегиясын жүзеге асырады: репрессия салдарынан жоғалған дауыстарды қалпына келтіреді. Зерттеуде музыкалық логика мен бейнелеудің баяндау ырғағын қалай анықтайтынына, ой кеңістігін қалай қалыптастыратынына және рухани-эмоциялық қайшылықтың нарративін қалай әсер ететіндігіне ерекше назар аударылады. Тарихи, контекстік, тұтас, салыстырмалы және пәнаралық әдістерді қамтитын кешенді талдауға сүйене отырып, автор тарихи оқиғаларды қайта пайымдаудың объективтілігі тәуелсіз бағалау құралдары — мысалы, музыка — арқылы артатынын алға тартады. З. Арсенишвилидің аталмыш туындысында реквием музыкалық жанрының абсолютті маңыздылығы оның Інжілдік баяндаулармен байланысы арқылы көрсетіледі, бұл байланыс романда мораль мен ар-ұят секілді адамгершілік ұғымдарымен түйісіп, рухани қайшылық идеясына айналады. 
Мақала музыка, әдебиет және өнердің өзге де салаларындағы пәнаралық зерттеулермен айналысатын ғалымдарға қызықты болуы мүмкін.
Түйінді сөздер: Реквием, жанр, музыкалық хронотоп, Зайра Арсенишвили, нарратив.

В статье изучаются возможности расширения повествовательности словесного вида искусства за счет его сращения с природой музыкального жанра реквиема. На материале романа Заиры Арсенишвили «Реквием» автор развернул методологию междисциплинарного исследования. Обращаясь к концепции хронотопа Михаила Бахтина, автор вводит понятие «музыкального хронотопа» как основного инструмента анализа формы и структуры романа. Автор доказывает, что картина мира музыкального жанра реквиема подчиняет себе все уровни текста от темы до сюжета, обосновывает фрагментарность композиции и тематический полифонизм. Многоголосие, присущее реквиему, реализует важную стратегию романного повествования: восстанавливает голоса, заглушённые репрессиями. Особое внимание в исследовании уделяется тому, как музыкальная логика, музыкальный образ задают темп повествования, формируют пространство для размышления, создают нарратив духовно-эмоционального сопротивления. 
Опираясь на комплексный анализ романа, включающий исторический, контекстный, целостный, сопоставительный, междисциплинарный методы исследования, автор проводит мысль о том, что объективность переосмысления исторических событий становится наиболее вероятным при введении независимых инструментов оценки, как, например, музыка.  Абсолютная значимость музыкального жанра реквиема в одноименном произведении З.Арсенишвили подчеркивается его связью с библейским нарративом, который в романе оборачивается понятиями морали и совести как нравственными катгориями идеи духовного сопротивления. 
Статья может быть интересна ученым, интересующимся междисциплинарными исследованиями в области музыки, литературы и иных видов искусств.
Ключевые слова: реквием, жанр, музыкальный хронотоп, Заира Арсенишвили, нарратив.

This article explores the potential of enhancing the narrative capacity of verbal art through its convergence with the expressive nature of the musical genre of the requiem. Based on Zaira Arsenishvili’s novel Requiem, the author develops an interdisciplinary research methodology. Drawing on Mikhail Bakhtin’s concept of the chronotope, the study introduces the notion of the «musical chronotope» as a key analytical tool for examining the novel’s form and structure. The article demonstrates how the worldview inherent in the requiem genre shapes every level of the text—from its thematic core to its plot—justifying the fragmentation of the composition and its thematic polyphony. The polyvocality typical of a requiem is shown to enable a critical narrative strategy: the restoration of silenced voices suppressed by political repression. Special attention is given to how musical logic and imagery determine the pacing of narration, shape reflective space, and establish a narrative of spiritual and emotional resistance.
Employing a multifaceted approach that includes historical, contextual, holistic, comparative, and interdisciplinary methods, the author argues that the re-evaluation of historical events gains credibility when independent frameworks—such as music—are introduced. The central role of the requiem as a musical genre in Arsenishvili’s novel is emphasized through its association with biblical narratives, which in the literary context take on ethical dimensions of morality and conscience as part of the idea of spiritual resistance.
This study will be of interest to scholars engaged in interdisciplinary research in music, literature, and related fields of the arts.
Key words: Requiem, genre, musical chronotope, Zaira Arsenishvili, narrative.